Η πανδημία αναδεικνύει την Ψυχοσωματική Ιατρική
Το Hellenic American University και το Ινστιτούτο Ψυχοσωματικής Ιατρικής με αφορμή τα 100 χρόνια από την γέννηση του Παθολόγου Ρένου Παναγιώτη Ρώτα, διοργάνωσαν εκδήλωση με θέμα: «Το Στρες στην εποχή της Πανδημίας».
Ο Παθολόγος Ρένος Παναγιώτης Ρώτας, διετέλεσε για πολλά χρόνια Διευθυντής στην κορυφαία τότε Πανεπιστημιακή Ψυχοσωματική κλινική του Freiburg της Γερμανίας. Επιστρέφοντας το 1964 στην Ελλάδα, ανέπτυξε πολυσχιδή δραστηριότητα, ιδρύοντας μεταξύ άλλων την Ελληνική Ιατρική Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης Ψυχοσωματικών Προβλημάτων.
«Ένα κεντρικό ερώτημά του ήταν το πώς θα βοηθήσουμε τον κάθε ασθενή, ακόμα και εκείνους που ξεφεύγουν από την κλασική νοσολογία» τόνισε μιλώντας στην εκδήλωση ο γιός του Βασίλης Ρώτας, Παθολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής.
«Δίδαξε τους φοιτητές στην Προπ. Κλινική της Παθολογίας (καθηγητής Κ. Γαρδίκας), συνεργάστηκε ερευνητικά με την Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ (καθηγητές Σπ. Μουλόπουλος, Δημ. Σιδερής) και δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης την “Σχέση Ιατρού Ασθενούς”. Μια επιτομή του τρόπου σκέψης του υπάρχει στα βιβλία του «Ιατρικά» και «Αποφεύγετε το Στρες», καθώς και στα άρθρα που έγραφε επί σειράν ετών στην Καθημερινή της Κυριακής.
Η άσκηση της Ιατρικής προσέθεσε νέα ερωτήματα με κορυφαίο το κατά πόσο είναι Ψυχοσωματικές όλες οι παθήσεις ή έστω κατά πόσο συμμετέχει ο λεγόμενος Ψυχοσωματικός παράγοντας σε αυτές.
Την εποχή που με διπλές/τυφλές μελέτες μπορούσες να μετρήσεις με ακρίβεια βιολογικούς παράγοντες από χιλιάδες ασθενείς ή ασχολούμενος με πειραματόζωα στο εργαστήριο, η διεύρυνση των δύσκολων ερωτημάτων της Ψυχοσωματικής Ιατρικής προσέκρουε σε ανυπέρβλητες δυσκολίες, ασφαλώς λόγω της ατέλειας των μέσων της εποχής, όσο και της δυσχέρειας να ορισθούν τα προς μελέτη θέματα σε ένα ασαφές πεδίο. Η Ψυχοσωματική Ιατρική, ως πτωχή συγγενής, συνήθως περιοριζόταν στην ανακοίνωση ενδιαφερουσών μεν, αλλά περιορισμένων δε, περιπτώσεων.
Συνέβαλε στην αποσαφήνιση κάποιων εννοιών, όπως λ.χ. το «πεδίο εντάσεως», κάτι που διευκόλυνε τη μελέτη και έδωσε κάποια αρχικά αποτελέσματα.
Η μελέτη των Ψυχοσωματικών προβλημάτων θα έπρεπε να εστιάσει στη μελέτη των μηχανισμών της νόσου, επαναφέροντάς τους στο προσκήνιο.
Μελετώντας το σύμπτωμα και κάνοντας όσο το δυνατόν περισσότερες συσχετίσεις, απομακρύνεσαι από την κλασική Νοσολογία. Εάν κάποια στιγμή προέκυπτε μια καινούργια, αναθεωρημένη Νοσολογία, σε αυτό θα είχαν συμβάλει οι νέες συσχετίσεις, με βάση τους μηχανισμούς, τόσο τους ήδη γνωστούς, όσο και τους νέους που θα ανακαλύπτονταν.
Η νέα τεχνολογική επανάσταση, το software, η ΤΝ αλλά και η τελειοποίηση συσκευών και άλλων εργαλείων εξέτασης και μέτρησης (περιλαμβανομένης της προτυποποίησης τύπου DSM και σχετικών ερωτηματολογίων) έφεραν μια θαυμαστή έκρηξη πληροφορίας.
Στην αντίστοιχη ανάπτυξη τα χρόνια που ακολούθησαν, πρωτοπόροι ήταν και παραμένουν, ο καθηγητής Ηλίας Αγγελόπουλος και ο καθηγητής Γεώργιος Χρούσος. Η μελέτη της λειτουργίας του εγκεφάλου, του στρες, των μηχανισμών του και της εμπλοκής του στη γένεση των παθήσεων, ο επαναπροσδιορισμός του κεντρικού ρόλου της φλεγμονής και η μεταξύ τους σχέση, έχουν περάσει σε πολύ ανώτερα επίπεδα, ρίχνοντας φως σε κάποια από τα πρώιμα ερωτήματα του τιμώμενου σήμερα Ρένου Παναγιώτη Ρώτα».
«Εγκέφαλος και placebo effect» ήταν στη συνέχεια η ομιλία του Ηλία Αγγελόπουλου, Ομότιμου Καθηγητή Ψυχιατρικής ΕΚΠΑ. Μεταξύ άλλων τόνισε πως σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα οι placebo δράσεις είναι γνήσια ψυχοβιολογικά γεγονότα που αποδίδονται στο συνολικό θεραπευτικό πλαίσιο και ότι αυτές οι επιδράσεις μπορεί να είναι ισχυρές τόσο σε εργαστηριακό όσο και σε κλινικό επίπεδο.
Υπάρχουν επίσης στοιχεία ότι μπορεί να υπάρχουν placebo δράσεις στην κλινική πράξη, ακόμη και αν δεν χορηγηθεί εικονικό φάρμακο.
Επίσης ανέφερε πως «επιδράσεις placebo φαρμάκου μπορεί να εμφανιστούν σε διαφορετικά φυσιολογικά συστήματα σε υγιείς εθελοντές και σε ασθενείς με πολλές διαφορετικές κλινικές καταστάσεις. Οι περισσότερες έρευνες στη νευροβιολογία της ανταπόκρισης στο placebo φάρμακο έχουν επικεντρωθεί στην αναλγησία ως αποτέλεσμα μεταβολών στα ενδογενή οπιοειδή που εντοπίζονται σε συγκεκριμένες περιοχές του σώματος».
«Λιγότερη έρευνα διεξήχθη σχετικά με το φαινόμενο nocebo, ένα φαινόμενο που είναι αντίθετο από το φαινόμενο του placebo φαρμάκου. Ο λόγος για την έλλειψη δεδομένων οφείλεται κυρίως σε ηθικούς περιορισμούς, καθώς η χορήγηση nocebo συνεπάγεται την πρόκληση αρνητικών προσδοκιών».
«Ομοιόσταση, Στρες και Ψυχοσωματική Ιατρική» ήταν το θέμα της ομιλίας του Ομότιμου Καθηγητή Ιατρικής ΕΚΠΑ, Γεώργιου Χρούσου. Ο κορυφαίος ερευνητής περιέγραψε το στρες που διαταράσσει την ομοιόσταση και απειλεί την ψυχοσωματική μας υγεία. Ο Καθηγητής εξήγησε ότι το οξύ στρες για κάποιο περιορισμένο χρονικό διάστημα ενεργοποιεί τον άνθρωπο να δράσει, αλλά στην περίπτωση που το στρες είναι χρόνιο τότε καθίσταται καταστροφικό. Αυτό συμβαίνει επειδή ο οργανισμός υπερπαράγει τους χημικούς μεσολαβητές του χρόνιου στρες, όπως την κορτιζόλη, η οποία έχει αρνητική επίδραση στην υγεία συμβάλλοντας στην εμφάνιση αυτοάνοσων, ψυχοσωματικών και καρδιαγγειακών νοσημάτων. «Σήμερα, περίπου τα δύο τρίτα των ανθρώπων στην ηλικία των 50 ετών πάσχουν από το σύνδρομο χρόνιου στρες και φλεγμονής», υπογράμμισε. Η λύση είναι η πρόληψη μέσω της αλλαγής της συμπεριφοράς και του τρόπου ζωής.
«Στρες και COVID-19» ήταν το θέμα της ομιλίας του Γιώργου Παυλάκη, Ερευνητή-Διευθυντή ΝΙΗ, που χαιρέτισε την προσπάθεια, αναφέρθηκε στην πανδημία και έκανε ειδική αναφορά στο στρες σε κυτταρικό επίπεδο.
Στη συνέχεια ο Ιταλός Βιοϊατρικός Μηχανικός Dario Boschiero μίλησε για τις πρόσφατες τεχνολογικές εξελίξεις στη μελέτη του στρες. Εστίασε στην αξιόπιστη καταμέτρηση νευροφυσιολογικών και ηλεκτροχημικών παραμέτρων με εύχρηστο τρόπο και σε σύντομο χρονικό διάστημα μέσω καινοτόμων συσκευών. Η αντικειμενική καταγραφή αυτών των παραμέτρων επιτρέπει την παρατήρηση της κατάστασης στρες και νόσου σε ένα άτομο, καθώς και στην παρακολούθηση της πορείας της θεραπείας του.
Η εκδήλωση έκλεισε με την ομιλία του Χρήστου Γιαπιτζάκη, Αναπληρωτή Καθηγητή Γενετικής ΕΚΠΑ με θέμα «Επικούρεια Φιλοσοφία και διαχείριση του στρες». Ο Καθηγητής περιέγραψε το καινοτόμο ταχύρρυθμο πρόγραμμα ΦιλόΔιΜΟΣ (Φιλοσοφική Διαχείριση – Μέθοδος Αντιμετώπισης Οδυνηρού Στρες), το οποίο αφενός συνδυάζει εκείνη την αρχαία ελληνική φιλοσοφία (την Επικούρεια) που συμβαδίζει πλήρως με τη σύγχρονη επιστημονική γνώση και αφετέρου βασίζεται στον Ανθρωπισμό και στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του νέου κορωνοϊού, το πρόγραμμα εφαρμόστηκε πιλοτικά με συνεργασία Καθηγητών της Φιλοσοφικής και της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ με στελέχη δεκάδων Δομών της Περιφέρειας Αττικής, η οποία χρηματοδότησε αυτή τη δράση. Ο Καθηγητής ανέφερε πως «το πρόγραμμα υπήρξε ιδιαίτερα επιτυχημένο, όπως φάνηκε από τη στατιστικά σημαντική διαφορά των γνώσεων και των ικανοτήτων που ανέφεραν οι εκπαιδευόμενοι σε ανώνυμα ερωτηματολόγια πριν και μετά τη διεξαγωγή του προγράμματος». Τα αποτελέσματα είναι υπό δημοσίευση σε διεθνές περιοδικό με κριτές και αναμένεται να αποτελέσουν τη βάση για ευρύτερη εφαρμογή του προγράμματος.