Διαχείριση συναισθημάτων μετά την καταστροφή
Ευγενία Παπαχρηστοπούλου
Ψυχολόγος-Κλινική Νευροψυχολόγος
Ευγενία Παπαχρηστοπούλου
Ένα μήνυμα, ένα μισοτελειωμένο τηλεφώνημα, ένα «σε περιμένω», ένα «μου λείπεις» και τόσα άλλα όνειρα, ελπίδες, σχέδια έμειναν μετέωρα σε μία στιγμή. Μια στιγμή που βύθισε στη θλίψη τόσες οικογένειες αλλά και όλους εμάς που μείναμε να κοιτάμε αποσβολωμένοι και να προσπαθούμε να επεξεργαστούμε τον καινούργιο όλεθρο. Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο αναπάντεχο δυσάρεστο γεγονός. Μετράμε πάλι ανθρώπινα θύματα. Ανθρώπινες ζωές που δεν κατάφεραν να φτάσουν στο προορισμό τους. Απώλεια, απώλειες. Καταστροφή. Και εμείς που δεν είμαστε συνεπιβάτες, που μείναμε πίσω στην «ασφάλεια» του σπιτιού μας, στη «σιγουριά» του μέλλοντος μας, πως το βιώνουμε; Τι σημαίνει ή τι σηματοδοτεί για μας;
Τα συναισθήματα διαδέχονται το ένα το άλλο κατακλυσμιαία χωρίς καμία επεξεργασία και όλα δύσκολα διαχειρίσιμα. Άρνηση αρχικά (δε μπορεί να συμβαίνει αυτό), θυμός (γιατί πάλι; να τιμωρηθούν οι υπεύθυνοι), θλίψη έντονη (τι δυστυχία, τόσα νέα παιδιά) και φόβος (δεν ξαναπάω με τρένο), έντονος φόβος (δεν θα πας πουθενά, θα με παίρνεις συνέχεια τηλέφωνο να δω τι κάνεις). Κάποιοι και συνήθως αυτοί που εμπλέκονται περισσότερο με το ατύχημα (συγγενείς ή κοντινά πρόσωπα) είναι πολύ πιθανό να εκδηλώσουν και άλλα συμπτώματα όπως δυσκολία στον ύπνο, έντονα συναισθηματικά ξεσπάσματα, απουσία όρεξης, απουσία διάθεσης για ο,τιδήποτε και ψυχοσωματικά ακόμα συμπτώματα.
Η πρώτη αντίδραση είναι το πάγωμα. Στην καινούργια αυτή είδηση προσπαθούμε να καταλάβουμε τι έχει συμβεί. Αποσβολωμένοι κοιτάμε τις ειδήσεις μη μπορώντας να αντιδράσουμε. Το πάγωμα υποχωρεί και έρχεται η άρνηση: «δε μπορεί να συμβαίνει αυτό, κάποιο λάθος έγινε». Η συνειδητοποίηση ανακινεί συναισθήματα. Οργή, θυμός, θλίψη , απογοήτευση, φόβος.
Οι πρώτοι συνειρμοί αναπόφευκτοι. «Θα μπορούσα να είμαι εγώ, το παιδί μου, αυτό το δρομολόγιο το κάνω συχνά, πάντα διαλέγω τα πρώτα βαγόνια». Στις σκέψεις αυτές έρχεται ο τρόμος και η συνειδητοποίηση: «Από τύχη ζω». Όλα τα υπαρξιακά ζητήματα έρχονται στην επιφάνεια και μαζί και η αγωνία. Απόγνωση για ακόμα μια φορά.
Στη συνέχεια θυμός. Να τιμωρήσουμε, να βρεθούν οι υπεύθυνοι, να παραδειγματιστούν οι επόμενοι, να μην ξαναγίνει το κακό. Άραγε η απόδοση ευθυνών θα μας ανακουφίσει; Θα φέρει πίσω τις αδικοχαμένες ψυχές; Ίσως καταλαγιάσει λίγο το φόβο των υπολοίπων. Μια ψευδαίσθηση ασφάλειας. Ίσως μια ηθική δικαίωση στους συγγενείς.
Μετά ο φόβος. «Όχι δεν θα ξαναμπώ σε τρένο, όχι δεν θα ταξιδέψεις, όχι δεν θα πας πενταήμερη». Προσπαθούμε να ελέγξουμε την πιθανή ατυχία, να συμβεί κάτι και σε μας. Μέσα μας έχει καταγραφεί ένα τραύμα. Προσπαθούμε να το επουλώσουμε. Η επούλωση μοιάζει με κάθε άλλη παρόμοια σωματική διαδικασία. Θέλει χρόνο. Και ο πόνος; Τον βιώνεις. Δύσκολες καταστάσεις, πολλές φορές χρειάζεται μόνο η σιωπή και όχι οι φωνές. Ο καθένας όμως εκφράζει τα συναισθήματά του με τον τρόπο του.
Αρχικά δίνουμε χρόνο στον εαυτό μας. Αν οι ειδήσεις, μαρτυρίες, λεπτομέρειες γύρω από το ατύχημα μας δυσαρεστούν δεν ερχόμαστε σε επαφή με αυτά. Κλείνουμε την τηλεόραση, αποφεύγουμε δυσάρεστες ειδήσεις και επικεντρωνόμαστε στη δική μας πραγματικότητα.
Εστιάζουμε στα θετικά γεγονότα της δικής μας ζωής. Κάνουμε ένα μικρό απολογισμό. Τι έχουμε, για τι είμαστε ευγνώμονες, τι μας κάνει χαρούμενους.
Και ο φόβος; Πως αντιμετωπίζεται; Τον βιώνουμε. Είναι συναίσθημά μας, αντίδρασή μας. Προστατεύει. Τον αφήνουμε να κυριαρχήσει; Εξετάζουμε τι θέλουμε. Θέλουμε να ζήσουμε και πως; Περιορισμενοι; Εγκλωβισμένοι; Ή να συνεχίσουμε τη ζωή μας. Επικεντρωνόμαστε στο τώρα και σε μικρούς εφικτούς στόχους της ζωής μας. Η επίτευξή τους μας δίνει κουράγιο. Να συνεχίσουμε. Υπάρχουμε και αυτό δεν αλλάζει. Η ζωή είναι η απάντηση. Σε κάθε περίπτωση.