Με αμείωτο ενδιαφέρον συνεχίζεται το Cancer Week Conference που τις 3 τελευταίες μέρες επικεντρώθηκε στον καρκίνο του πνεύμονα, τις αιματολογικές κακοήθειες και τους γυναικολογικούς καρκίνους. Ακολουθούν περιλήψεις όλων των παρουσιάσεων που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 20 & 22 Οκτωβρίου.
Καρκίνος του Πνεύμονα – Τρίτη, 20 Οκτωβρίου
Ο Δημήτρης Φιλίππου, Πρόεδρος Εθνικού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΟΦ), Πρόεδρος Επιτροπής Διαπραγμάτευσης Τιμών, μιλώντας στο Cancer Week σημείωσε ότι στην Ελλάδα η θεραπεία του ΚΠ κοστίζει 40 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Ανέφερε ότι τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει σημαντικές εξελίξεις στην πρόοδο στην έρευνα με την ανακάλυψη 10 νέων φαρμάκων ετησίως για την αντιμετώπιση του καρκίνου ενώ το 2011 είχαμε μόνο 4 νέα φάρμακα αντίστοιχα. Η έρευνα λοιπόν έχει εντατικοποιηθεί και για τον ΚΠ από το 1995 έως το 2018 εγκρίθηκαν 18 νέες θεραπείες, οι οποίες έχουν βελτιώσει σημαντικά τα δεδομένα. Σαφέστατα μια κορυφαία θεραπεία είναι η ανοσοθεραπεία, η οποία βελτιώνει τους υγειονομικούς δείκτες, ωστόσο αυξάνει σημαντικά το κόστος θεραπείας για το σύστημα. Όπως ανέφερε ο κ. Φιλίππου χρειάζεται να υπάρξει στενή συνεργασία μεταξύ της Πολιτείας και των επιστημόνων ώστε να βρεθούν οι απαραίτητοι πόροι δεδομένου ότι οι οικονομικές διακυμάνσεις είναι τεράστιες. Ένα σημαντικό βήμα ήταν η υιοθέτηση του αντικαπνιστικού νόμου.
Αντώνης Καρόκης, External Affairs Director, MSD Ελλάδος
Το 2018 περισσότεροι από μισό εκατομμύριο Ευρωπαίοι εκτιμήθηκε ότι είχαν διαγνωστεί με καρκίνο του πνεύμονα και περισσότεροι από 400.000 πέθαναν. Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί αύξηση στην επιβίωση των ασθενών σε τρεις από τους τέσσερις τύπους καρκίνου με την υψηλότερη επίπτωση (μαστός, ορθοκολικός, προστάτης). Ο καρκίνος του πνεύμονα όμως είναι το τελευταίο «προπύργιο» με πολύ χαμηλά ποσοστά επιβίωσης. Η μείωση του καπνίσματος, καθώς και οι βελτιώσεις στην έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, έχουν οδηγήσει σε συνεχή μείωση του ποσοστού θανάτου από καρκίνο από το 1991 στις Η.Π.Α. Η μείωση της θνησιμότητας επιταχύνεται για τον καρκίνο του πνεύμονα, παρουσιάζοντας τη μεγαλύτερη ετήσια πτώση της συνολικής θνησιμότητας από καρκίνο από το 2016 στο 2017. Στην Ελλάδα ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η 3η αιτία θανάτου μετά εγκεφαλικά και καρδιακά επεισόδια συμβάλλοντας στο 6% της θνησιμότητας.
Αν και υπάρχει εκτεταμένη βιβλιογραφία και συστάσεις στις πολιτικές για τον καρκίνο μεταξύ των οποίων και το Παγκόσμιο σχέδιο δράσης της ΠΟΥ για την πρόληψη και τον έλεγχο των μη μεταδιδόμενων νοσημάτων για τα έτη 2013-2020, οι πολιτικές για τον καρκίνο του πνεύμονα δεν έχουν μελετηθεί σχολαστικά. Μέσα από μία συγκριτική ανάλυση 27 χωρών της ΕΕ με τον τίτλο «Breathing in a new era: a comparative analysis of lung cancer policies across Europe» που πραγματοποιήθηκε από το Economist Intelligence Unit (EIU) έγινε μία αποτύπωση και αξιολόγηση των υφιστάμενων πολιτικών υγείας στον καρκίνο του πνεύμονα από πληθώρα συστημάτων υγείας σε πέντε τομείς:
- Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι στρατηγική προτεραιότητα: εστίαση στα εθνικά σχέδια ελέγχου του καρκίνου και κλινικές κατευθυντήριες γραμμές
Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ζήτημα δημόσιας υγείας: αξιολόγηση πτυχών της δημόσιας υγείας, συμπεριλαμβανομένης της γνώσης των ασθενών για την υγεία, του προσυμπτωματικού ελέγχου και πολιτικών κατά του καπνίσματος
- Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ένας αγώνας ενάντια στο χρόνο: αξιολόγηση γρήγορων διαδικασιών διάγνωσης και έγκαιρης παραπομπής σε θεραπεία
- Ο καρκίνος του πνεύμονα βρίσκεται σε κομβικό σημείο: αξιολόγηση αποτελεσματικής θεραπείας και ποιοτικής φροντίδας
- Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το επίκεντρο της έρευνας: αξιολόγηση των μητρώων και της ερευνητικής δραστηριότητας
Συνολικά, αναγνωρίστηκε ότι ο καρκίνος του πνεύμονα πρέπει να αποτελεί υψηλή προτεραιότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη με την ανάπτυξη ειδικών σχεδίων ελέγχου για τον καρκίνο του πνεύμονα και βελτίωση του στρατηγικού σχεδιασμού λαμβάνοντας υπόψη λεπτομέρειες σχετικά με την εφαρμογή και τη χρηματοδότηση. Θα πρέπει η έγκαιρη ανίχνευση των ασθενών να τεθεί στο επίκεντρο ενδεχομένως με υιοθέτηση προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου, γρήγορων διαδικασιών διάγνωσης και έγκαιρης παραπομπής σε θεραπεία. Οι ασθενείς θα πρέπει να ενδυναμωθούν ώστε να ακούγεται η φωνή τους από τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων. Παράλληλα, θα πρέπει να δημιουργηθούν συστήματα για τη διασφάλιση βιώσιμης και δίκαιης πρόσβασης στις καινοτόμες θεραπευτικές παρεμβάσεις. Τέλος, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί το κοινωνικό στίγμα γύρω από τον καρκίνο του πνεύμονα μέσω της εκπαίδευσης, της ευαισθητοποίησης και της συμπόνιας.
Η Ελλάδα ήταν ανάμεσα στις χώρες που μελετήθηκαν και εντοπίστηκαν ανεπάρκειες, στις οποίες η πολιτεία μπορεί να επενδύσει ώστε να βελτιωθεί η διαχείριση στων ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα όπως η δημιουργία ενός σχεδίου δράσης για τον πνεύμονα, η ενεργή συμμετοχή των ασθενών σε φορείς χάραξης πολιτικής υγείας, πιο έγκαιρες διαδικασίες στην διάγνωση και παραπομπή των ασθενών, και η δημιουργία μητρώου ασθενών μεταξύ άλλων. Η Ελλάδα οφείλει να προτεραιοποιήσει τον καρκίνο του πνεύμονα, να σχεδιάσει τη στρατηγική της λαμβάνοντας υπόψη και το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Δράσης για τον Καρκίνο που αναμένεται μέχρι το τέλος του 2020 και να επενδύσει τους ανάλογους πόρους για την φροντίδα των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα. Άλλωστε με βάση και τον Π.Ο.Υ «ανεξάρτητα από τους περιορισμούς πόρων που αντιμετωπίζει μια χώρα, όταν είναι καλά σχεδιασμένη και με καλή διαχείριση, ένα Εθνικό Σχέδιο Ελέγχου Καρκίνου συμβάλλει στη μείωση του καρκίνου και στη βελτίωση των υπηρεσιών για καρκινοπαθείς και τις οικογένειές τους».
Ιωάννης Μούντζιος για ανοσοθεραπεία στον καρκίνο του πνεύμονα
Ανάγκη εύρεσης σημαντικών βιοδεικτών για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητά της
«Η ανοσοθεραπεία αποτελεί ένα ακόμα λιθαράκι σε αυτό που ονομάζουμε ελπίδα στον καρκίνο του πνεύμονα», δήλωσε ο Ιωάννης Μούντζιος, MD, PhD, Παθολόγος Ογκολόγος, Β’ Ογκολογικό Τμήμα και Μονάδα Κλινικών Μελετών, Νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν, μιλώντας στο συνέδριο Cancer Week. Όπως ανέφερε, η ανοσοθεραπεία έχει αλλάξει δραματικά προς το καλύτερο το τοπίο στον καρκίνο του πνεύμονα, βελτιώνοντας το προσδόκιμο επιβίωσης αλλά και την ποιότητα ζωής των ασθενών. Διευκρίνισε ότι, ο καρκίνος του πνεύμονα διαφέρει από ασθενή σε ασθενή για αυτό και απαιτεί εξατομικευμένη θεραπεία.Η ανοσοθεραπεία αποτελεί καινοτόμο θεραπεία, είτε μόνη της είτε σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία ωστόσο η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται από την ύπαρξη βιοδεικτών, ένας από τους οποίους είναι ο PDL1, που όμως δεν είναι ο σημαντικότερος. «Πρέπει να ανακαλύψουμε σημαντικότερους δείκτες για να ξέρουμε εκ των προτέρων ποιοι ασθενείς θα ωφεληθούν περισσότερο από την ανοσοθεραπεία», τόνισε ο κ. Μούντζιος. Στις περιπτώσεις που ο βιοδείκτης PDL1εί ναι μεγαλύτερος από 50%, τότε η ανοσοθεραπεία μπορεί να παρατείνει την επιβίωση μέχρι και 2,5 χρόνια, σε περιπτώσεις που μέχρι πρόσφατα είχαν προσδόκιμο ζωής μόλις 1 χρόνο. Για τον συνδυασμό ανοσοθεραπείας με χημειοθεραπεία, ο κ. Μούντζιος τόνισε ότι βελτιώνει σημαντικά το διάστημα μέχρι την πρόοδο της νόσου αλλά και την επιβίωση, τόσο σε ασθενείς με μη πλακώδη ιστολογία όσο και σε αυτούς με πλακώδη ιστολογία.
Αντωνόπουλος Χρήστος, MD, PhD, EMBA, Δ/ντής, Τμήμα Ογκολογίας – Αιματολογίας, AstraZeneca Ελλάδος
«Η Στρατηγική για την βέλτιστη αντιμετώπιση του Καρκίνου του Πνεύμονα απαιτεί συνεργασίες με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Το Lung Ambition Alliance είναι μία εμβληματική σύμπραξη διαφορετικών οργανισμών που έχει ως κοινό στόχο την εξάλειψη του καρκίνου του πνεύμονα ως αιτία θανάτου. Η «Συμμαχία» στοχεύει στην επιτάχυνση της προόδου και στην έλευση ουσιαστικής αλλαγής για τους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα ενισχύοντας την εξειδίκευση κάθε εταίρου και δίνοντας προτεραιότητα σε ουσιαστικές δράσεις με σκοπό την βέλτιστη αντιμετώπιση από την πρόληψη, τη διάγνωση, τη θεραπευτική αντιμετώπιση καθώς και την ποιότητα ζωής των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα. Οι ιδρυτικοί εταίροι – the International Association for the Study of Lung Cancer (IASLC), Guardant Health, the Global Lung Cancer Coalition (GLCC) και η AstraZeneca – δεσμεύονται να διερευνήσουν και να ξεπεράσουν τα εμπόδια στον έλεγχο και την έγκαιρη διάγνωση, την ανάπτυξη καινοτόμων φαρμάκων και ποιοτικής φροντίδας και επιδίωξη ενός φιλόδοξου οράματος για το μέλλον στον καρκίνο του πνεύμονα που ξεκινά με τον διπλασιασμό της πενταετούς επιβίωσης έως το 2025».
Αιματολογικές Κακοήθειες – Τετάρτη, 21 Οκτωβρίου
Αντιμετώπιση ασθενών με αιματολογικές κακοήθειες την εποχή του COVID-19
Ισορροπία ανάμεσα σε δύο εν δυνάμει θανατηφόρες νόσους
Στους τρόπους με τους οποίους αντιμετωπίστηκαν οι ασθενείς με σοβαρά αιματολογικά νοσήματα σε δύο μεγάλα νοσοκομεία της χώρας την εποχή της COVID-19, εστιάστηκαν οι ομιλητές στη 2η ενότητα της χθεσινής ημέρας του Cancer Week, η οποία είχε θέμα τις αιματολογικές κακοήθειες. Την ενότητα συντόνισε ο Καθηγητής Θεραπευτικής-Αιματολογίας, Μονάδα Πλασματοκυτταρικών Δυσκρασιών, Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ, Νοσ. Αλεξάνδρα, Ευάγγελος Τέρπος, που υπενθύμισε ότι αυτή τη στιγμή στην παραπάνω Μονάδα ασχολούνται και με το πρόγραμμα πλασμαφαίρεσης από όπου ανάρρωσαν από COVID-19, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σαν θεραπεία σε άλλους ασθενείς.
Όπως τόνισαν, τόσο η Επίκουρη Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Μεθοδολογίας Κλινικής Έρευνας ΕΚΠΑ, Μαρία Γαβριατοπούλου, όσο και η Αιματολόγος, Διευθύντρια, Αιματολογική – Λεμφωμάτων Κλινική & Μονάδα ΜΜΟ, Γ.Ν.A. «Ευαγγελισμός», Μαρία Παγώνη, την περίοδο της Covid-19, o στόχος των γιατρών ήταν να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο της λοίμωξης χωρίς να θέσουν σε κίνδυνο την ογκολογική κατάσταση του ασθενούς. Στους ασθενείς με Πολλαπλό Μυέλωμα έκανε ιδιαίτερη αναφορά η κ. Γαβριατοπούλου, τονίζοντας ότι αποτελούν μια ειδική υποκατηγορία των αιματολογικών ασθενών με ειδικά επιβαρυμένο υπόβαθρο ανοσοκαταστολής και άρα εν δυνάμει ιδιαίτερα ευάλωτους για σοβαρή νόσηση σε περίπτωση λοίμωξης COVID-19. Όπως ανέφερε, στο Νοσ. Αλεξάνδρα όπου αντιμετωπίζεται ένας μεγάλος αριθμός ασθενών με ΠΜ, αξιολογήθηκαν οι ανάγκες του κάθε ασθενούς για να κριθεί σε ποιες περιπτώσεις έπρεπε να συνεχιστεί η θεραπεία η όχι, έγινε ευρεία χρήση της τηλεϊατρικής και των νέων τεχνολογιών για να μειωθεί η φυσική παρουσία των ασθενών στο νοσοκομείο, οι αυτόλογες μεταμοσχεύσεις σταμάτησαν την περίοδο του lockdown, και επανακινητοποιήθηκαν στη συνέχεια, ενώ στις κλινικές μελέτες παρατηρήθηκαν κάποιες παύσεις η καθυστερήσεις στην αρχή, αλλά συνεχίστηκαν αργότερα.
Από την πλευρά της, η κ. Παγώνη, εστιάστηκε στους ασθενείς με μυελικά νεοπλάσματα, ανέφερε ότι στον «Ευαγγελισμό» έγινε προσπάθεια για χορήγηση θεραπείας εκτός νοσοκομείου όπου ήταν εφικτό, για απαραίτητες νοσηλείες οι θάλαμοι ήταν μονόκλινοι η δίκλινοι, οι μεταγγίσεις πραγματοποιούντο με ραντεβού, ενώ όπου το νόσημα ήταν επιθετικό η θεραπεία άρχιζε άμεσα. Για τις αλλογενείς μεταμοσχεύσεις, η κ. Παγώνη τόνισε ότι συνήθως αφορούν ασθενείς με επιθετικά νοσήματα και δεν μπορούν να αναβληθούν. Ωστόσο, αυτό που τόνισε η κ. Παγώνη, είναι οι αποσπάσεις των γιατρών από την αιματολογική κλινική του Ευαγγελισμού στην κλινική Covid-19 του Ιδρύματος. «Παρότι είναι κατανοητό ότι οι κλινικές CoVID-19 πρέπει να στελεχώνονται, ωστόσο είναι σημαντικό αυτό να μη γίνεται με προσωπικό από κλινικές που ήδη είναι σε πίεση και υποστελεχωμένες, και η αιματολογική κλινική του Ευαγγελισμού είναι μία από αυτές», είπε χαρακτηριστικά, και πρόσθεσε, ότι πρέπει να δώσουμε προσοχή στους ασθενείς με Covid-19, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να παραμελούνται οι υπόλοιποι ασθενείς.
Μελέτιος-Αθανάσιος Κ. Δημόπουλος, Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Αιματολογίας-Ογκολογίας, Δ/ντης Θεραπευτικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Σπάνιες Πλασματοκυτταρικές Δυσκρασίες – Μακροσφαιριναιμία Waldenstrom, Αμυλοείδωση, Πλασματοκυτταρική Λευχαιμία και Νόσος Castleman
Η Μακροσφαιριναιμία Waldenstrom είναι χαμηλή κακοήθεια λεμφοϋπερπλαστική διαταραχή που σχετίζεται με παραγωγή μονοκλωνικής IgM. Πρόκειται για μια ιδιαίτερη νοσολογική οντότητα με συμπτώματα και σημεία που οφείλονται σε διήθηση μυελού, στη σπλήνα, σε ποσότητα κυκλοφορούσης IgM κλπ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η νόσος ταυτοποιήθηκε το 1944 από το Σουηδό γιατρό Jan G. Waldenstrom. Ο γιατρός την παρατήρησε σε 2 ασθενείς τότε που εμφάνισαν λεμφαδενοπάθεια, ρινορραγία και ουλορραγία, αυξημένο ιξώδες αίματος και διήθηση του μυελού των οστών από νεοπλασματικά Β κύτταρα.
Οι πρόσφατες εξελίξεις στη Μακροσφαιριναιμία Waldenstrom αφορούν τις σωματικές μεταλλάξεις στο 30% των ασθενών. Υπάρχουν κριτήρια για την έναρξη θεραπείας όπως η ηλικία, οι συνοσηρότητες, η έκταση της νόσου κλπ.
Οι αναστολείς BTK αποτελούν πρωταρχικές επιλογές για ασθενείς με νεοδιαγνωσθείσα και υποτροπιάζουζα ανθεκτική Μακροσφαιριναιμία Waldenstrom.
- Η ιμπρουτινίμπη έχει λάβει έγκριση ως μονοθεραπεία και σε συνδυασμό με ριτουξιμάμπη.
- Η ακαλαμπρουτινίμοη και η ζαναμπρουτινίμη έχουν δείξει ενθαρρυντικά αποτελέσματα.
- Η βενετοκλάξη είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σε προθεραπευόμενους ασθενέις.
- Θεραπεία σταθερής διάρκειας με συνδυασμό αναστολέων ΒΤΚs και άλλων παροαγόντων (Pls, anti-Bc12 κλπ).
Οι αναστολείς της ΒΤΚ είναι εξαιρετικά αποτελεσματικοί με ανταπόκριση σε περίπου στο 80% των ασθενών, ακόμα και σε ασθενείς με νόσο ανθεκτική στην antiCD20. Ωστόσο δεν έχουμε πλήρη ύφεση και υπάρχει περίπτωση υποτροπής με την διακοπή της θεραπείας.
Αμυλοείδωση
Το γιατί έχει σημασία η σωστή διάγνωση και τυποποίηση της αμυλοείδωσης ειδικά σήμερα απάντησε ο πρύτανης λέγοντας ότι είναι απαραίτητη η σωστή διαφορική διάγνωση μεταξύ AL και ATTR. Και ο λόγος είναι ότι, αν είναι AL αμυλοείδωση τότε χρειάζεται χημειοθεραπεία ενώ αν είναι TTR αμυλοείδωση τότε δεν κάνει χημειοθεραπεία ο ασθενής αλλά πάει σε άλλες ειδικές στοχευμένες θεραπείες. Η Νόσος Castleman έχει δύο φαινότυπους. Τη Μονοκεντρική μορφή (UCD) με περιορισμένη εντόπιση λεμφαδονοπάθειας. Αντιμετωπίζεται συνήθως με χειρουργική αφαίρεση. Η άλλη είναι η Πολυκεντρική μορφή (MCD) που εντοπίζεταιι με εκτεταμένη λεμφαδενοπάθεια με πολλαπλές εντοπίσεις και διήθηση των λεμφαδένων από πλασματοκύτταρα. Η Πολυκεντρική μορφή κατηγοριοποιείται σε περαιτέρω υπο-ομάδες με βάση το υποκείμενο αίτιο. Το σύνδρομο POEMS είναι ένα σπάνιο νόσημα του οποίου η ακριβής επίπτωση είναι άγνωστη. Συνήθως εμφανίζεται κατά την 5η με 6η δεκαετία της ζωής και σύμφωνα με τα δεδομένα της της Mayo Clinic η διάμεση ηλικία είναι τα 51 έτη και το 63% είναι άνδρες. Για τη θεραπεία του συνδρόμου POEMS ανέφερε ότι δεν υπάρχουν τυχαιοποιημένες μελέτες ή συγκεκριμένη θεραπεία σχεδόν 14 χρόνια. Θεραπεία για τον εντοπισμένο σύνδρομο χωρίς διήθηση μυελού είναι η ακτινοβολία ενώ συστημική θεραπεία γίνεται όταν υπάρχει διήθηση μυελού. Σημαντικό σημείο αποτελεί η διαχείριση των συμπτωμάτων σχετιζόμενων με τα όργανα που εμπλέκονται στο σύνδρομο
Ιωάννης Ντάνασης-Σταθόπουλος, MD, MSc, PhD, Ιατρός, Θεραπευτική Κλινική της Ιατρικής Σχολής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Στην ομιλία του «Αιματολογικές επιπλοκές και COVID-19» ανέφερε ότι οι ασθενείς με νόσο covid έδειξαν από την αρχή πρόβλημα λεμφοπενίας. Η λεμφοπενία ήταν εμφανής σε μεγάλο ποσοστό μάλιστα ασθενών και αυτοί είχαν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να μπουν σε ΜΕΘ και τελικά να καταλήξουν. Ο λόγος είναι ότι τα λεμφοκύτταρα οδηγούνταν σε «απόγνωση» από τη νόσο. Η άλλη αιματολογική επιπλοκή ήταν θρομβοπενία που εμφανίστηκε σε πάνω από το 1/3 των ασθενών όμως δεν αποτελούσε παράγοντα κινδύνου όσο η λεμφοπενία. Μία ακόμη επιπλοκή ήταν οι κυτταροκίνες φλεγμονές. Διαταραχές πηκτικότητας είχαν επίσης οι περισσότεροι ασθενείς και έφτασαν να διασωληνωθούν ενώ, μια μετανάλυση σε αρκετούς ασθενείς έδειξε ότι πολλοί εξ αυτών έφτασαν στο θάνατο. Γενικά αυτό που παρατηρήθηκε ήταν ότι οι νοσηλευόμενοι ασθενείς έχουν μια μεγάλη γκάμα αιματολογικών διαταραχών. Η λεμφοπενία και η θρομβοπενία αποτελούν τις συχνότερες διαταραχές στη λοίμωξη με covid19 και σχετίζονται με σοβαρή μορφή της νόσου και αυξημένη θνητότητα. Η υπερπηκτικότητα χαρακτηρίζει τις σοβαρές μορφές της νόσου ενώ, θρομβώσεις και ΔΕΠ αποτελούν επίσης επιπλοκές.
Στην ομιλία της με θέμα «Η θρόμβωση ως επιπλοκή στα αιματολογικά νοσήματα και στον καρκίνο: Επιδημιολογία και αντιμετώπιση» η Ελισάβετ Γρουζή, Αιματολόγος, Συντονίστρια Διευθύντρια Ν.Υ. Αιμοδοσίας Γ.Α.Ο.Ν.Α. “Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ”, Πρόεδρος του Ιδρύματος της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας, ανέφερε ότι ο συνδυασμός θρόμβωση και καρκίνος έγιναν για πρώτη φορά γνωστά μαζί το 1865 από τον καθηγητή Armand Trousseau. Καρκίνο και φλεβική θρόμβωση παρουσιάζει το 4-20% των ασθενών με καρκίνο και αποτελεί τη 2η αιτία θανάτου. Το 15-20% όλων των νέων επεισοδίων της Εν των Βάθει Φλεβοθρόμβωσης (ΕΒΦΘ) σχετίζονται με ενεργό κακοήθεια ενώ, το 50% αυτών έχει ασυμπτωματική ΦΘΝ που διαγιγνώσκεται κατά τη σταδιοποίηση. Σε πληθυσμιακές μελέτες ο καρκίνος σχετίστηκε με 4,1 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο θρόμβωσης, ενώ η χρήση χημειοθεραπείας αύξησε τον κίνδυνο κατά 6,5 φορές. Ασθενείς με καρκίνο που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση έχουν 2 φορές κίνδυνο ΕΦΘ και 3 φορές κίνδυνο θανατηφόρου ΠΕ σε σχέση με άτομα χωρίς καρκίνο. Οι ασθενείς με καρκίνο θα πρέπει να αξιολογούνται για τον κίνδυνο εμφάνισης VTE ή υποτροπής, Ενώ, είναι αναγκαίο όταν είναι απαραίτητη η αντιπηκτική θρομβοπροφύλαξη να αξιολογείται ο κίνδυνος αιμορραγίας,
Όπως είπε, η ενημέρωση των ασθενών για την έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων της νόσου είναι ανθρωποσωτήρια, οι Χαμηλού Μοριακού Βάρους Ηπαρίνες (Low Molecular Weihth Heparins-LMMWHs) αποτελούν θεραπεία 1ης γραμμής και συνιστώνται ως αρχική και μακροχρόνια θεραπεία για την πλειονότητα των ασθενών. Ενώ νεότερα από του στόματος αντιπηκτικά (Novel Oral AntiCoagulants -NOACs, ή Non-vitamin K antagonist Oral AntiCoagulants-NOACs, ή Direvt Oral Anticoagulants-DOACs. Οι τελευταίες μελέτες υποστηρίζουν τη χρήση των DOACs αλλά απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για την ασφαλή χρήση τους σε ασθενείς με GI και GU.
Σύμφωνα με τη γιατρό οι ασθενείς με νεοπλασία πρέπει να προφυλάσσονται με αντιπηκτικά φάρμακα ανάλογα με τους παράγοντες κινδύνου που εμφανίζουν και όχι μόνο να θεραπεύονται όταν προκύψει το πρόβλημα. Σε κάθε ασθενή ο κίνδυνος που μπορεί να εμφανιστεί να εξετάζεται εξατομικευμένα και να επανεξετάζεται στις διάφορες φάσεις της νόσου. Γι αυτό απαιτείται πολύπλευρη αντιμετώπιση με στη συνεργασία αιματολόγου, ογκολόγου, καρδιολόγου κ.λπ.
Π. Παναγιωτίδης: Η Ελλάδα η πλέον ακριβή χώρα για περίθαλψη ασθενών με αιμοτολογικό νεοπλασματικό νόσημα μεταξύ 31 ευρωπαϊκών χωρών
Στην ομιλία του με θέμα «Η θεραπεία της χρόνιας λεμφοκυτταρικής λευχαιμίας» στο Cancer Week ο Παναγιώτης Παναγιωτίδης, Καθηγητής Αιματολογίας ΕΚΠΑ, ανέφερε ότι τα κακοήθη αιματολογικά νοσήματα αυξάνουν σημαντικά τα κόστη ιατρικής περίθαλψης ανά άτομο σε 31 ευρωπαϊκές χώρες. Η Ελλάδα είναι η πιο ακριβή χώρα για περίθαλψη ασθενών με αιματολογικά νεοπλασματικά νοσήματα μεταξύ αυτών των 31 χωρών. Σύμφωνα με σχετική μελέτη, ο διάμεσος χρόνος ενδονοσοκομειακής παραμονής ασθενών με αιματολογικά νεοπλασματικά νοσήματα στην Ευρώπη ήταν 14 ημέρες, ενώ στην Ελλάδα 48 ημέρες. «Ας μην μιλάμε μόνο για το κόστος των φαρμάκων, είναι η οργάνωση που πάσχει», τόνισε ο κ. Παναγιωτίδης. Η αντιμετώπιση αιματολογικών ασθενών σε οργανωμένα εξωτερικά ιατρεία μειώνει δραματικά το κόστος περίθαλψης. Σε όλες τις χώρες της Ευρώπης τα ιατρεία αυτά κλείνουν στις 8.00 το απόγευμα και όχι στις 2.00 το μεσημέρι όπως τα αντίστοιχα ελληνικά ιατρεία. Ερωτηθείς εάν μεταξύ του πολλαπλού μυελώματος και της χρόνιας λεμφοκυτταρικής λευχαιμίας (ΧΛΛ) βρισκόμαστε σήμερα πιο κοντά σε θεραπεία για κάποιο από τα δύο νοσήματα, ο κ. Παναγιωτίδης τόνισε ότι βρισκόμαστε πολύ πιο κοντά στη θεραπεία για τη ΧΛΛ. Ο λόγος είναι ότι στο πολλαπλό μυέλωμα ακόμα και σε περιπτώσεις που φαίνεται ότι υπάρχει απουσία νόσου, υπάρχει πιθανότητα επανεμφάνισης, ενώ στη ΧΛΛ μπορούμε να έχουμε μεγαλύτερες ελπίδες για πλήρη απουσία νόσου.
Νέες κυτταρικές θεραπείες στα νοσοκομεία την εποχή COVID-19
Προσαρμογή της διαδικασίας αποζημίωσης με παράλληλη διατήρηση του κινήτρου για παραγωγή δεδομένων μετά την εισαγωγή της θεραπείας
Για τις προκλήσεις στις γονιδιακές και κυτταρικές θεραπείες στα νοσοκομεία την εποχή του κορονοϊού μίλησε στο Cancer Week η Μαργαρίτα Βλάχου, Φαρμακοποιός στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός. Τους τελευταίους μήνες έχουν εγκριθεί αρκετές τέτοιες θεραπείες για αιματολογικές κακοήθειες παιδιών και ενηλίκων, όμως η πανδημία έχει καταστήσει τις θεραπείες αυτές αρκετά δύσκολο να πραγματοποιηθούν. Όπως ανέφερε η κ. Βλάχου, οι θεραπείες αυτές εγκρίνονται από FDA και ΕΜΑ μετά από αποτελέσματα μη τυχαιοποημένων κλινικών μελετών, με μικρό αριθμό ασθενών, βραχύ χρόνο παρακολούθησης και περιορισμένα δεδομένα ασφαλείας και αποτελεσματικότητας. Η σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας είναι δυνητικά ευνοϊκή, όμως οι τιμές πώλησης είναι ιδιαιτέρως υψηλές. Για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των συστημάτων υγείας, είναι αναγκαία η δημιουργία καθορισμένου πλαισίου διάθεσης και αποζημίωσης (τιμή προμήθειας, προσβασιμότητα, αριθμός ασθενών ανά θεραπεία). Αποτελεσματική στρατηγική αποτελεί η ταχεία πρόσβαση ασθενών στις θεραπείες αυτές, με ταυτόχρονη καταγραφή δεδομένων, με real world data και μητρώα ασθενών, ώστε να αξιολογηθεί η αξία των θεραπειών αυτών για τους μελλοντικούς ασθενείς. Αναφορικά με τους οργανισμούς ΗΤΑ, αποτελεσματική θα ήταν η προσαρμογή της διαδικασίας αποζημίωσης με παράλληλη διατήρηση του κινήτρου για παραγωγή δεδομένων μετά την εισαγωγή της θεραπείας. Τέλος, όπως τόνισε η κ. Βλάχου, απαιτούνται εναλλακτικές μέθοδοι διαμόρφωσης των τιμών σε σχέση με τις συμβατικές θεραπείες, κυρίως με βάση τον επιμερισμό του κινδύνου μεταξύ παρόχου και ΚΑΚ.
Καραδήμου Αλεξάνδρα, MD, PhD, Παθολόγος Ογκολόγος, Medical Lead Oncology, AstraZeneca Ελλάδος
«To «Πατερναλιστικό» μοντέλο άσκησης ιατρικής έχει πλέον αντικατασταθεί με το «Συναινετικό» το οποίο στηρίζεται στην αρχή της Πληροφορημένης Συναίνεσης ή αλλιώς Ενήμερης Συγκατάθεσης του ασθενούς ή του νόμιμα ορισθέντος πληρεξουσίου. Φυσικά, οι ανάγκες ενημέρωσης των ασθενών και ειδικά των ασθενών με καρκίνο, καθώς και οι προτιμήσεις τους, σχετικά με τον ρόλο που επιθυμούν να διαδραματίσουν στη λήψη θεραπευτικών αποφάσεων, εξατομικεύονται. Η ουσιαστική επικοινωνία των επαγγελματιών υγείας με τους ασθενείς βελτιώνει τη θεραπευτική σχέση, μειώνει στους ασθενείς το άγχος για την κατάσταση της υγείας τους, ενισχύει τη συμμόρφωσή τους στις θεραπευτικές οδηγίες και επιδρά θετικά στο τελικό αποτέλεσμα».
Γυναικολογικοί Καρκίνοι – Πέμπτη, 22 Οκτωβρίου
ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΥ HPV ΛΟΓΩ COVID-19
Σημαντικός ο ρόλος του γιατρού στην ενημέρωση του πληθυσμού
Στους τρόπους με τους οποίους επηρέασε η πανδημία Covid-19 τους εμβολιασμούς ενηλίκων γυναικών και ανδρών εναντίον του HPV, αλλά και τον τακτικό προληπτικό γυναικολογικό έλεγχο, εστιάστηκαν οι ομιλητές στην 1η ενότητα της χθεσινής 4ης μέρας του Cancer Week. O Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας ΑΠΘ, Πρόεδρος της Ελληνικής HPV Εταιρείας, Θεόδωρος Αγοραστός που συντόνισε την ενότητα, δήλωσε ότι έχει γίνει σαφές ότι ιδιαίτερα στα θέματα του εμβολιασμού οι πολίτες απείχαν λόγω του Covid-19, επεσήμανε τη σημασία της πρόληψης σε όλα τα είδη του γυναικολογικού καρκίνου, ενώ όπως τόνισε η πιο ενδιαφέρουσα και καταλυτική εξέλιξη των τελευταίων χρόνων είναι η δυνατότητα για εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας με το εμβόλιο ενάντια στον HPV, ο οποίος ενοχοποιείται για καρκίνο σε ακόμα 10 όργανα.
Η Καθηγήτρια Παιδιατρικής, Λοιμωξιολόγος, Τμήμα Νοσηλευτικής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων Αγλαία Κυριακού και μέλος της Εθνικής Επιτροπής Λοιμώξεων, Ιωάννα Παυλοπούλου, ανέφερε ότι σε 73 χώρες καταγράφηκε μείωση εμβολιασμού λόγω Covid-19, και αντίστοιχη μείωση παρατηρήθηκε και στη χώρα μας, ωστόσο δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή. Η Ελλάδα καταγράφει παγκοσμίως χαμηλά ποσοστά στον εμβολιασμό κατά του HPV, γεγονός που στην περίοδο της πανδημίας επιδεινώθηκε, δήλωσε η κ. Παυλοπούλου. Τόνισε την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα του εμβολίου, που στις μικρές ηλικίες είναι ακόμα πιο αποτελεσματικό. Για την ενημέρωση των γονιών σημείωσε ότι ο ρόλος του γιατρού είναι ιδιαίτερα σημαντικός, και πρέπει να δίνει ισχυρή σαφή και προσωποποιημένη σύσταση. Πρόσθεσε επίσης ότι η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού δημοσίευσε συστάσεις κατά την περίοδο της πανδημίας, και έχει γίνει σαφές ότι σε επώαση της Covid-19, ο εμβολιασμός κατά του HPV δεν αποτελεί αντένδειξη, ενώ θα εισηγηθεί και εμβολιασμό HPV και τα αγόρια.
Ο Κίμων Χατζησταματίου, Ακαδημαϊκός Υπότροφος, Α’ Μαιευτική-Γυναικολογική Κλινική ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη αναφέρθηκε στις εξελίξεις στον προσυμπτωματικό έλεγχο των γυναικών για την πρόληψη του καρκίνου τραχήλου.
Από την πλευρά του, ο Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας , Διευθυντής Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Αλέξανδρος Δαπόντε, ανέλυσε κατά πόσο επηρεάστηκε ο τακτικός προληπτικός γυναικολογικός έλεγχος κατά την διάρκεια της πανδημίας Covid-19, τονίζοντας ότι στόχος για όλα τα συστήματα υγείας είναι η εφαρμογή του HPV τεστ σε πάνω από το 70% των γυναικών. Πρόσθεσε επίσης ότι η αυτοληψία για τον προσυμπτωματικό έλεγχο είναι η λύση ειδικά σε χώρες όπως η Ελλάδα που υπάρχει δυσκολία μετακίνησης του πληθυσμού από συγκεκριμένες περιοχές, όπως τα νησιά.
Ο Αναπληρωτής Καθηγητής, Β’ Μαιευτική-Γυναικολογική Κλινική ΕΚΠΑ, Αρεταίειο Νοσοκομείο, Θεόδωρος Πανοσκάλτσης, μίλησε για την εξατομικευμένη Διαχείριση Γυναικών με Παθολογία Τραχήλου, στην περίοδο της πανδημίας, αναφέροντας, ότι έγινε προσπάθεια να διεξαχθούν όσα χειρουργεία και εξετάσεις θεωρήθηκαν επείγοντα. Σημείωσε την έλλειψη αίματος και την έλλειψη χειρουργικών μασκών στα λαπαροσκοπικά χειρουργεία, ενώ τόνισε ότι εάν η λοίμωξη Covid-19, διαγνωσθεί μετεγχειρητικά στα γυναικολογικά χειρουργεία υπάρχει κίνδυνος σοβαρής νόσησης αλλά και θανάτου.
Συντονιστής: Ευάγγελος Φιλόπουλος, Πρόεδρος, Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας, τ. Επιστημονικός Υπεύθυνος Κλινικής Μαστού ΓΑΟΝΑ “Ο Άγιος Σάββας”, Διευθυντή Κλινικής Μαστού “ΕΥΡΩΚΛΙΝΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ
Υπάρχουν καλές εξελίξεις έναντι τους καρκίνου του μαστού αλλά έχουμε και πολλές αγωνίες από τις γυναίκες εν μέσω πανδημίας λόγω της δυσκολίας που επιφέρει η κατάσταση. Ωστόσο, επεσήμανε ότι ένα σοβαρό εργαλείο αυτό της τηλεϊατρικής, που θα βοηθήσει τόσο το θεράποντα ιατρό όσο και τον ασθενή, ειδικά σε περιόδους πανδημίας όπως αυτή που διανύουμε καθώς και για ασθενείς που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές, είναι νομικά στον αέρα και καθίσταται δύσκολο για να ενσωματωθεί σε όλες τις κλινικές.
Ο κλινικός έλεγχος µαστού, τα χειρουργεία και οι επανέλεγχοι στην εποχή του Covid-19
Αντώνιος Χαρλαύτης, Χειρουργός Μαστού, Διευθυντής Κλινικής, Ογκολογικό Αντικαρκινικό, Νοσοκομείο «Ο Άγιος Σάββας»
Εν μέσω πανδημίας ο έλεγχος και οι εξετάσεις ειδικά στις γυναίκες υψηλού κινδύνου πρέπει να διεξάγονται με ασφάλεια. Για το λόγο αυτό οι γιατροί στα νοσοκομεία έχουν χωρίσει σε 3 κατηγορίες του πληθυσμούς που έχουν ανάγκη διάγνωσης και εξέτασης έτσι ώστε να προηγούνται οι υψηλού κινδύνου και να αποφεύγονται οι καθυστερήσεις σε σοβαρά περιστατικά. Ενώ, με τη χρήση εξ αποστάσεως συμβουλευτικής και τηλεϊατρικής να αντιμετωπίζονται περιστατικά που δεν είναι άκρως απαραίτητο να βρεθούν εν μέσω πανδημίας σε ένα νοσοκομειακό περιβάλλον. Όλα γίνονται με γνώμονα την προστασία των ασθενών όπως τόνισε. Σύμφωνα με τον κ. Χαρλάυτη στην κλινική μαστού του νοσοκομείου Αγ. Σάββα δεν υπήρξαν περιστατικά με καρκίνο μαστού και νόσο covid19. Σε ερώτηση αν είχαμε περισσότερα ή λιγότερα περιστατικά εν μέσω πανδημίας, απάντησε ότι είχε ελαττωθεί η «επίπτωση» της νόσου γιατί οι γυναίκες δεν πήγαιναν στο νοσοκομεία της μέρες του 1ου κύματος πανδημίας και είχαμε δυστυχώς παρατηρήθηκε μια ραγδαία αύξηση όταν άνοιξε η κοινωνία και πάλι και μάλιστα σε νεοδιαγνωσθείσες περιπτώσεις.
Θεραπείες για τον καρκίνο του µαστού και οδηγίες προστασίας των ασθενών
Εμμανουήλ Σαλούστρος, Επίκουρος Καθηγητής Ογκολογίας, Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Η πανδημία καθυστέρησε τις επισκέψεις στα νοσοκομεία για επανέλεγχο ωστόσο, οι χρήση νέων τεχνολογιών μας βοήθησε να έχουμε εξ αποστάσεως επανεξέταση σε αρκετούς ασθενείς και να κάνουμε άυλη συνταγογράφηση σε όσους έπρεπε να λάβουν άμεσα τις θεραπείες τους.
Μια νέα γυναίκα χωρίς συνοδά νοσήματα και με καλές αιματολογικές εξετάσεις δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ανοσοκατεσταλμένη. Μελέτη των ΗΠΑ που δημοσιεύθηκε στο «the Lancet» έδειξε ότι ασθενείς με καρκίνο που δεν είχαν συνοδά νοσήματα είχαν 0% θνητότητα από νόσο covid19. Οι γυναίκες με νεοδιαγνωσθέν καρκίνο του μαστού χωρίς συνοδά νοσήματα δεν κινδυνεύουν περισσότερο από το γενικό πληθυσμό από το νέο κορωνοϊό. Ο γιατρός σημείωσε ότι τα σχήματα χημειοθεραπείας σύμφωνα με τις ειδικές συστάσεις μπορούν να τροποποιηθούν έτσι ώστε να μειωθούν οι επισκέψεις στα νοσοκομεία ενώ, αν είναι εφικτό ο προγραμματισμός απεικονιστικών και αιματολογικών εξετάσεων να γίνονται κοντά στο σπίτι του ασθενούς. Και φυσικά όποτε είναι εφικτό να εφαρμόζεται τηλεϊατρική για παρακολούθηση.
Ιδιαίτερες ανάγκες ασθενών µε µεταστατικό καρκίνο µαστού και οδηγίες προστασίας
Βασίλειος Μπαρμπούνης, Παθολόγος – Ογκολόγος, Διευθυντής της 3ης Ογκολογικής Κλινικής Νοσοκομείου ‘Metropolitan’, Πρόεδρος Ελληνικού Κολλεγίου Μαστολογίας
Η εμπειρία όπως αναφέρει η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου (ACS) σε πάνω από 1200 άτομα που είχαν διαγνωσθεί με διάφορες μορφές καρκίνου έδειξε ότι το 87% ανέφερε ότι η υγειονομική τους περίθαλψη είχε επηρεαστεί κατά κάποιο τρόπο από τις αρχές Μαΐου. Οι πιο συχνές αλλαγές για άτομα με ενεργή θεραπεία ήταν για ραντεβού 57%, για υπηρεσίες απεικόνισης 25% και για χειρουργική επέμβαση 15%. Σχεδόν 1 στα 4 άτομα ανέφεραν ότι ήταν πιο δύσκολο να επικοινωνήσουν με τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης ενώ 1 στα 5 άτομα ανησυχούσαν για τον καρκίνο τους ότι μεγαλώνει ή επιστρέφει επειδή διέκοψαν τη θεραπεία τους. Το 46% ανέφερε οικονομικά προβλήματα που επηρεάζουν την ικανότητά τους να πληρώνουν τη φροντίδα τους και το 23% ανησυχούσε ότι θα χάσει την ασφάλιση υγείας που είχε. Μελέτη που έγινε επίσης στις ΗΠΑ και δημοσιεύθηκε στο «the Lancet» το Μάϊο σε 928 άτομα που είχαν διαγνωσθεί με καρκίνο έδειξε ότι ο καρκίνος του μαστού ήταν ο πιο κοινός καρκίνος στην ομάδα αυτή, επηρεάζοντας περίπου το 20% των ασθενών. Οι μισοί εξ αυτών ήταν άνω των 66 ετών και ένα 30% άνω των 75 ετών. Σύμφωνα με τη μελέτη, περίπου το 13% με καρκίνο και νόσο Covid κατέληξε, δηλαδή το διπλάσιο ποσοστό από τον κοινό πληθυσμό που είναι το 6,5%. Ενώ, άλλες μελέτες που εξέτασαν συγκεκριμένα άτομα με καρκίνο του μαστού έδειξαν ενθαρρυντικά ευρήματα, καθώς τα περισσότερα από αυτά ανέκαμψαν από τη νόσο covid19. Οι υποκείμενες νοσηρότητες φάνηκαν να είναι αυτές που αυξάνουν τον κίνδυνο επιπλοκών από τη νόσο covid19 περισσότερο από ότι οι θεραπείες για τον καρκίνο του μαστού. Ο κ. Μπαρμπούνης συμβούλευσε τις ασθενείς με καρκίνο μαστού να μην αναβάλλουν τη θεραπεία τους επειδή φοβούνται τη νόσο covid19 και να επισκέπτονται την κλινική ή το νοσοκομείο. Τόνισε επίσης ότι οι χειρουργικές επεμβάσεις εν μέσω πανδημίας είναι ασφαλείς και θα ήταν τραγωδία αν ο φόβος του κορωνοϊού εμπόδιζε γυναίκες με καρκίνο μαστού να υποβληθούν σε θεραπεία.
Νέες Θεραπευτικές Εξελίξεις στον Καρκίνο του Μαστού
Μαντώ Νικολαΐδη, Παθολόγος Ογκολόγος, Αναπληρώτρια Διευθύντρια Ογκολογικής Κλινικής, «Μητέρα»
Τα τελευταία 20 χρόνια έχει γίνει σημαντική πρόοδος στο καρκίνο του μαστού ακόμα και στον μεταστατικό καρκίνο. Σε αυτό βοηθούν τα πρωτόκολλα των οποίων η χρήση έχει φέρει θεαματικά αποτελέσματα, όπως και η εξατομικευμένη θεραπεία. «Το κύριο σημείο των νέων δεδομένων είναι στο ότι πρέπει να βρούμε το στόχο μας για να δώσουμε την κατάλληλη θεραπεία για τον κάθε ασθενή», επεσήμανε η γιατρός φέρνοντας ως παράδειγμα περιστατικά γυναικών με συγκεκριμένα στάδια της νόσου. Οι γυναίκες πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ολότητα και να τις βοηθάμε να αποδεχθούν το πρόβλημα αλλά και να στηρίζονται ψυχολογικά. Η εξατομικευμένη θεραπεία με στοχευμένη αποκλιμάκωση ή στοχευμένη κλιμάκωση όπου κρίνεται απαραίτητο, είναι σημαντική προκειμένου να πετύχουμε την ίαση ή τη αύξηση της επιβίωσης. Επίσης, στις εποχές που ζούμε έχει σημασία να μιλάμε με real world data για να αποκτήσουμε ένα σύστημα ισότιμης πρόσβασης και περίθαλψης.