Άσθμα και ύπνος…
Επιμέλεια:
ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΦΛΩΡΟΥ MD , MSc, ESRS certified
Πνευμονολόγος – ειδικός Ιατρικής του Ύπνου
Το άσθμα είναι μία ετερογενής, χρόνια φλεγμονώδης νόσος των αεραγωγών, η οποία εμφανίζει υφέσεις και εξάρσεις. Είναι μία πάθηση που προσβάλλει όλες τις ηλικίες, ιδιαίτερα στην πιο παραγωγική φάση της ζωής. Υπολογίζεται ότι 300 εκατομμύρια παγκοσμίως πάσχουν από άσθμα, με διαφορετικά ποσοστά παρουσίας μεταξύ των χωρών. Σε πρόσφατη επιδημιολογική έρευνα της ομάδας βρογχικού άσθματος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας, το ποσοστό του γενικού πληθυσμού στην Ελλάδα που έχει άσθμα ανέρχεται στο 8,6%.
Η παρουσία χρόνιας φλεγμονής στους αεραγωγούς είναι το υπόβαθρο της συμπτωματολογίας. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα των ασθενών που πάσχουν από άσθμα είναι: βήχας, επαναλαμβανόμενα επεισόδια συριγμού, δύσπνοια, βάρος στο στήθος. Η προαναφερθείσα συμπτωματολογία μπορεί να έχει διακύμανση ως προς την χρονική εμφάνιση (π.χ. εποχιακό χαρακτήρα), την συχνότητα και την ένταση/σοβαρότητα. Ένα κύριο χαρακτηριστικό συμπτωμάτων του άσθματος είναι η νυχτερινή παρουσία ή επιδείνωσή τους, ιδιαίτερα τις πρώτες πρωινές ώρες. Παράλληλα, παρατηρείται μεταβαλλόμενη απόφραξη των αεραγωγών, που αναστρέφεται είτε αυτόματα είτε μετά από θεραπευτική αγωγή.
Οι παροξύνσεις του άσθματος πυροδοτούνται από διάφορους εκλυτικούς παράγοντες όπως οι λοιμώξεις (συνήθως ιογενείς ), η έκθεση σε αλλεργιογόνα, η έκθεση σε κρύο αέρα, το κάπνισμα, η άσκηση, η περιβαλλοντική μόλυνση , η μη συμμόρφωση στην θεραπεία και η λήψη φαρμάκων (κυρίως ασπιρίνη ή άλλα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα).
Η διάγνωση του άσθματος βασίζεται στο ιστορικό, την κλινική εικόνα και η επιβεβαίωση γίνεται με σπιρομέτρηση. Η βάση της θεραπευτικής αντιμετώπισης του άσθματος είναι τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα και κυρίως ο συνδυασμός εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών και β2-διεγερτών μακράς δράσης.
Η νυχτερινή επιδείνωση των συμπτωμάτων των ασθματικών ασθενών είναι ένα σημαντικό πρόβλημα και πρέπει δίνεται η πρέπουσα σημασία κατά την θεραπευτική διαχείρισή τους. Υπολογίζεται πως το 30-70% των ασθενών με άσθμα βιώνουν νυχτερινά συμπτώματα τουλάχιστον μία φορά τον μήνα. Επιπρόσθετα, τα νυχτερινά συμπτώματα υποδεικνύουν ένα μη επαρκώς ελεγχόμενο άσθμα. Η παρουσία νυχτερινής συμπτωματολογίας αντανακλάται και στα ποσοστά θανάτων από άσθμα.
Ο ύπνος είναι μία σημαντική διάσταση της ζωής όπου βιώνουμε μία κατάσταση διαφορετικής συνειδητότητας και περιορισμένης κινητικής και αισθητηριακής αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον. Τα στάδια του ύπνου εναλλάσσονται ανάμεσα στον ύπνο REM (γρήγορες κινήσεις ματιών) και στον ύπνο μη REM.
Η μακροχρόνια διατάραξη του ύπνου επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στις σωματικές, γνωσιακές, νοητικές λειτουργείες, την επαγγελματική ικανότητα και αυξάνει τα ποσοστά ατυχημάτων. Σε άτομα που πάσχουν από χρόνια νοσήματα, ο ανεπαρκής ή κατακερματισμένος ύπνος συμβάλλει στην παρόξυνση των συμπτωμάτων, στην επιδείνωση της σοβαρότητας της νόσου, σε χειρότερη έκβαση αυτής καθώς και στην επιδείνωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.
Ιδιαίτερα για το άσθμα, σε πρόσφατη μελέτη, συσχετίστηκε η μικρή διάρκεια ύπνου (< 6 ώρες) με 1,5 φορά περισσότερες επιδεινώσεις του άσθματος και χειρότερη ποιότητα ζωής συγκριτικά με τα άτομα που κοιμούνται τις συνιστώμενες 7-9 ώρες κάθε βράδυ.
Οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που ευθύνονται για την νυχτερινή επιδείνωση του άσθματος δεν έχουν αποσαφηνιστεί πλήρως. Έχουν συσχετιστεί με την διακύμανση στην έκκριση ορμονών (ιδίως των επινεφρίνη, κορτιζόλη, μελατονίνη και ισταμίνη) κατά το 24ώρο, ακολουθώντας κιρκάδιο πρότυπο.
Επίσης, άλλες παθολογικές καταστάσεις που συνδέονται με τον ύπνο, όπως η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, η αλλεργική ρινίτιδα και η αποφρακτική υπνική άπνοια αποτελούν αίτια τόσο για κακή ποιότητα ύπνου όσο και για την απορρύθμιση του άσθματος. Παράλληλα, η αντίστοιχη θεραπεία αυτών των νόσων βελτιώνει τον έλεγχο του άσθματος.
Συμπληρωματικά να αναφέρουμε πως η φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει ο ασθενής για το άσθμα (όπως μοντελουκάστη ή κορτικοστεροειδή) μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τον ύπνο π.χ. προκαλώντας αυπνία.
Το μήνυμα που θα πρέπει να κρατήσουμε, είναι η αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση των δύο καταστάσεων, του ύπνου και του άσθματος. Για την επίτευξη των στόχων, του ελέγχου του άσθματος και ενός ποιοτικού ύπνου, ο ειδικός πνευμονολόγος ιατρός θα κατευθύνει κάθε ασθενή που το έχει ανάγκη στα σωστά βήματα του θεραπευτικού μονοπατιού.